Ardi - nasza najstarsza krewniaczka

4,4 mln lat temu ta żeńskiej płci istota biegała po ziemi, jak człowiek i wspinała się po drzewach, jak małpa, a odżywiała się pokarmem zarówno roślinnym, jak i mięsnym. Jej anatomia nasunęła uczonym ciekawą myśl o związku sukcesu hominidów w ogólnym rozwoju z monogamią.

HISTORIA

W 1974 roku niedaleko etiopskiego osiedla Hadar grupa uczonych pod kierownictwem Donalda Johanson’a i Maurice’a Taieb’a odkryła niezwykle kompletny szkielet australopiteka, znanego obecnie pod imieniem „Lucy”. Znaleziono dobrze zachowaną kość biodrową i kości miednicy, które świadczyły o tym, że małpopodobne stworzenie o mózgu szympansa, żyjące 3,2 mln lat temu, opanowało prawie ludzki sposób chodzenia na dwóch nogach. To odkrycie obaliło wcześniejszą hipotezę, że powiększenie mózgu u przodków człowieka poprzedzało dwunożne chodzenie. Kolejne znalezisko dokonane w 1992 roku przesunęło wiek naszych przodków o 1,2 mln lat i rzuciło całkiem nowe światło na wczesną ewolucję hominidów.

17 grudnia 1992 r. były student Tima White’a, Etiopczyk Gen Suwa, oglądając okolicę w pobliżu wioski Aramis, zauważył wystający z ziemi ząb trzonowy hominida. W ciągu kilku dni cała grupa zbadała okolicę i odkryła jeszcze dolną szczękę z zachowanym mlecznym zębem. W listopadzie 1994 roku, paleoantropolog Yohannes Haile-Selassie odkrył dwa fragmenty kości palca ręki. A potem nastąpiła cała seria znalezisk – kości miednicy, nóg, stopy, mnóstwo kości rąk, dolna szczęka z zębami, kości czaszki. Szybko stało się jasne, że dokonano niezwykłego odkrycia – wykopano częściowy szkielet hominida. Trzeba dodać, że w całej historii paleoantropologii znaleziono nie więcej niż pięć częściowo kompletnych szkieletów hominidów starszych niż 1 mln lat.

SIEDEMNAŚCIE LAT BADAŃ

Koło Aramis znaleziono ponad 110 elementów szkieletu ardipiteka i wiele tysięcy próbek-pozostałości zwierzęcych i roślinnych. Ze względu na zły stan skamieniałości, zdejmowano wierzchnią warstwę ziemi i transportowano ją do Muzeum Narodowego w Addis Abeba, gdzie kości wyjmowano z gruntu. Znalezione skamienieliny dostarczano do Tokio, gdzie były skanowane przy pomocy tomografii komputerowej. Tam też jeden z członków grupy badaczy w ciągu dziewięciu lat zajmował się tworzeniem wirtualnego modelu czaszki, składając ją z 64 elementów. Inny specjalista od lokomocji hominidów z uniwersytetu w Ohio (USA) tworzył komputerowy model kości miednicy. W 2009 roku, 47 uczonych z 10 krajów świata, po zbadaniu znalezionych w 1992 roku kości hominida Ardi opublikowało następujący wniosek: „Jest to najstarszy szkielet hominida na Ziemi. Ardi nie była ani szympansem, ani człowiekiem”. Wiek szkieletu Ardi udało się ustalić metodą radiometrycznego datowania skały wulkanicznej, okrywającej kości.

CZŁEKOMAŁPA

Unikatowa anatomia skłoniła uczonych, aby znalezioną samicę zakwalifikować do oddzielnego gatunku – Ardipithecus ramidus. Odchylone duże palce nóg pozwalały Ardi chwytać się gałęzi na podobieństwo małp, a sprężyste kości dłoni – huśtać się na drzewach. Przy czym wewnątrz kończyn stworzenia znajdowała się unikatowa, mała kość, która wzmacniała odwiedziony palec i pozwalała stanąć na dwóch nogach. Jak wyjaśnia White: „Biegając na czterech kończynach, Ardi poruszała się nie na kościach palców, jak to robią współczesne szympansy albo goryle, ale na dłoniach. A żadna małpa nie chodzi dzisiaj na dłoniach!”.

Cechy zarówno małpy, jak i człowieka są doskonale widoczne w budowie miednicy Ardi. Szerokie kości górnej części pozwalały Ardi chodzić na dwóch nogach bez kołysania się na boki, jak to robią na przykład szympansy. Przy czym miednica posiadała mocne mięśni, niezbędne dla wspinaczki; budowa identyczna z małpią. „Ardi stanowi przejściowe stadium naszej ewolucji, o którym nikt wcześniej nie wiedział. To wszystko zmienia” – zachwycał się znany antropolog Owen Lovejoy z Kent State University.

JAK STAĆ SIĘ CZŁOWIEKIEM

Jeszcze za czasów Karola Darwina uczeni uważali, że najstarszy hominid powinien wyglądać bardziej pośrednio miedzy człowiekiem i małpą, niż szympans. Jak napisał „National Geographic”:

„Nowe odkrycie pokazuje, że badania anatomii i zachowania szympansów są w znacznym stopniu bezużyteczne dla zrozumienia naszych źródeł”.

Profesor Uniwersytetu Kalifornia Tim White przypomniał, że linie ludzi i małp rozeszły się ok. 6-7 mln lat temu i te ssaki zaczęły rozwijać się po swojemu. Uczony nie jest przekonany, aby można było Ardi uważać za przodka współczesnego człowieka w linii prostej; raczej należy ona do grupy siostrzanej. Co do jednego uczeni są całkowicie zgodni: znalezisko Ardi jest znacznie ważniejsze od znalezienia Lucy w 1974 r., ponieważ ardipitek stanowi brakujące ogniwo ewolucji.

ŚWIAT ARDI

Badania warstw, w których leżały kości Ardi pozwoliły ustalić, że żyła ona w lasach zasiedlonych przez ptaki i niewielkie ssaki. Analiza emalii zębów wykazała jej wszystkożerność. Jej górne kły są bardziej podobne kształtem do zębów współczesnego człowieka, niż do wydłużonych, ostrych kłów szympansów. Uczeni uważają, że Ardi żywiła się głównie owocami, orzechami i liśćmi, i ważyła ok. 50 kg. Jej wzrost wynosił 1,2 m. Mózg Ardi był umieszczony w czaszce tak, jak u dzisiejszego człowieka. Oznacza to, że w głowie ardipiteka już zaczęły się rozwijać strefy odpowiadające za postrzeganie przestrzenne i wzrokowe.

ŹRÓDŁA I SKUTKI MONOGAMII

W przeciwieństwie do szympansów z wyraźnie zaznaczonym dymorfizmem płciowym (zróżnicowanie budowy), u których kły samców są znacznie większe niż u samic, kły ardipiteka są niewielkie i prawie jednakowe u oby płci. Można wnioskować, że ardipitek odznaczał się stosunkowo niskim poziomem agresji wobec innych samców i innych grup, co wyraźnie odróżnia go od typowo wysoko agresywnych wzorców zachowań szympansów. Budowa zębów i zdolność do poruszania się na dwóch nogach nasunęły Owenowi Lovejoy myśl, że zmiany anatomiczne ardipiteków świadczą o zmianach w sferze społecznej.

Zamiast walczyć o samice i posługiwać się kłami, samce-ardipiteki mogły skupić się na jednej samicy i potomstwie, zapewniając im pożywienie. Chodzenie na dwóch nogach uwalniało ręce i pozwalało przynosić do „domu” jeszcze więcej zdobyczy i przysmaków. Z punktu widzenia ewolucji, przejście na dwie nogi i monogamię było bardzo korzystne, ponieważ pozwalało na utrzymanie przy życiu większej liczby potomstwa. Odkrycie Ardi pokazuje, że w ewolucji człowieka istniał długi okres przejściowy, o którym uczeni dotąd nie wiedzieli.

tekst i foto https://olabloga.eu/ardi-nasza-najstarsza-krewniaczka